Rasy Psów – Pochodzenie, Historia, Grupy, Najpopularniejsze

Administracja serwisu 2023-10-132023-10-13 0 Comments

Pochodzenie psów i ich rasy

Pies od tysiącleci towarzyszy człowiekowi. W ciągu wielu wieków gatunek Canis familiaris znacznie ewoluował i współczesny pies domowy to zarówno ogromny dog niemiecki, jak i maleńki chihuahua. Za sprawą działalności człowieka wyodrębniło się kilka setek ras, które towarzyszą nam w pracy, sporcie i codziennym życiu rodzinnym.

Historia ras psów

Początki rodziny psowatych sięgają czasów znacznie dawniejszych, niż powstanie człowieka. Psowate pojawiły się w okresie pomiędzy 28 a 17 mln lat temu. Dalsza ewolucja skutkowała wyodrębnieniem się psa z wilka, a następnie udomowieniem psa; przyjmuje się, że wilk (Canis lupus) pod obecnie znaną postacią istnieje od około 2 mln lat, a w rezultacie ewolucji, poprzez kolejne wyodrębnianie się różnych gatunków Canis, doszło do ukształtowania się i udomowienia psa (Canis familiaris) przed około 15 tys. lat. Badania naukowe pozwalają przypuszczać, że nastąpiło to na obszarach Azji. Oznacza to, że stamtąd wzięły swój początek wszystkie rasy psów.

Przodkami współczesnych ras psów są:

Canis familiaris palustris – przodek szpicowatych
Canis familiaris matris optimae – przodek psów pasterskich
Canis familiaris inostranzevi – przodek molosowatych
Canis familiaris intermedius – przodek psów gończych i wyżłów
Canis familiaris leineri – przodek chartów.

Setki lat pracy hodowlanej wielu pokoleń kynologów doprowadziły do powstania ras, których współcześnie znamy około 350. Międzynarodowa Federacja Kynologiczna – Fédération Cynologique Internationale (FCI), największa na świecie organizacja kynologiczna, zrzeszająca ponad 90 krajowych organizacji (po jednej z każdego kraju członkowskiego), zatwierdza oficjalne standardy ras, opracowane w krajach ich pochodzenia, i nadaje numery wzorców.

Kynologia jest dziedziną dynamiczną, tworzone są wciąż nowe rasy psów. Powstanie nowej rasy, czyli wyhodowanie określonej populacji zwierząt o maksymalnie zbliżonych cechach fizycznych i psychicznych, a następnie jej utrwalenie, wymaga wielu lat pracy, a uznanie nowej rasy przez FCI stanowi długotrwałą i skomplikowaną procedurę. Niemniej, każdego roku w systematyce ras FCI następują zmiany. Polska wprowadziła do FCI pięć rodzimych ras:

Polski owczarek nizinny
Polski owczarek podhalański
Gończy polski
Ogar polski
Chart polski.

Obecnie trwają starania nad uznaniem szóstej polskiej rasy – polskiego spaniela myśliwskiego. Jak dotąd, rasa ta uzyskała prawo do prezentowania na wystawach w kategorii ras nieuznanych, a jej pogłowie systematycznie rośnie.

Systematyka ras FCI

Wszystkie rasy, uznane przez FCI, rozmieszczone zostały w dziesięciu grupach, według ich przeznaczenia dla człowieka:

W obrębie dziewięciu grup zostały wyodrębnione sekcje, utworzone bądź w aspekcie wielkości, bądź przeznaczenia, a w ich obrębie dokonany został podział na rasy według krajów ich pochodzenia. Np. w grupie 7 – wyżłów – sekcja 1 to wyżły kontynentalne z podsekcjami: 1.1 – typ „braque”, 1.2 – typ „spaniel” i 1.3 – typ „griffon”, a w ramach podsekcji uporządkowane są alfabetycznie kraje pochodzenia i poszczególne rasy wyżłów. Sekcja 2 obejmuje wyżły brytyjskie z podsekcją 2.1 – pointer i 2.2 – setery.

Jedyną grupą, która nie jest podzielona na sekcje, jest grupa 4 – jamniki, obejmująca dziewięć ras: trzy odmiany wielkości i trzy rodzaje włosa.

Jeśli chciałbym zostać właścicielem psa, ale posiadasz dzieci to warto przeczytać artykuł dotyczący najlepszych ras psów dla dzieci.

Rasy nieuznane, które mają prawo udziału w wystawach, nie są przypisane do grup, a oceniane są w kategorii „Rasy nieuznane przez FCI” i nie mogą im być przyznawane wnioski na championa międzynarodowego (CACIB).

Poniżej prezentujemy po jednej, najbardziej znanej rasie z poszczególnych grup.

Owczarek niemiecki – Grupa 1

Jest to rasa powszechnie znana i lubiana, o dużej inteligencji i wysokiej podatności na szkolenie. Przez laików nazywana często „wilczurem”, choć z wilkiem ma tyle wspólnego, co inne rasy. Jest psem średniej wielkości (około 60 cm w kłębie), występuje w odmianie krótkowłosej i długowłosej. Rasa ta jest lojalna wobec wszystkich członków rodziny, doskonała do szkolenia zarówno obronnego, jak i sportowego. Owczarki niemieckie są kłusakami i ich wystawianie różni się od wystawiania innych ras psów. Ring wystawowy musi być odpowiednio duży, z wyznaczonym torem do biegu. Przewodnik psa musi mieć dobrą kondycję i… wygodne buty, gdyż ocena w kłusie trochę trwa.

Owczarki niemieckie wykorzystywane są do pracy w wojsku, policji, służbie celnej. Doskonale sprawdzają się podczas wykrywania ładunków wybuchowych, narkotyków, poszukiwaniu ludzi w ruinach, po zejściu lawiny czy po pożarze. Są również dobrymi przewodnikami ociemniałych i niepełnosprawnych. Podczas obu wojen światowych pracowały jako psy sanitarne i meldunkowe. Owczarek niemiecki jest znakomitym psem stróżującym i pilnującym np. dzieci.

Występuje w umaszczeniu czarnym, czarnym z czerwonawopłowym podpalaniem, wilczastym, czaprakowym z czarną maską. Obie odmiany włosa są dwuwarstwowe, z gęstym szarym podszerstkiem.

Zdecydowanie rekomenduje się nabycie owczarka niemieckiego (zresztą innych ras również) jedynie z dobrej hodowli zrzeszonej w Związku Kynologicznym w Polsce, bowiem Związek nakłada na hodowców tej rasy szereg obowiązków, związanych z uzyskaniem uprawnień hodowlanych przez psy i suki. Przede wszystkim jest to odpowiedni wynik prześwietlenia stawów biodrowych; u owczarków często występuje dysplazja (zwyrodnienie), z wiekiem prowadząca do kalectwa i takie psy wykluczane są z hodowli. Ponadto wymagane są testy kwalifikacyjne. Jest to rasa objęta obowiązkiem pracy; oznacza to, że do tytułu międzynarodowego championa piękności owczarek niemiecki musi mieć zaliczone określone zadania z zakresu użytkowości obronnej.

Berneński pies pasterski – Grupa 2

Popularny berneńczyk to pasterska rasa szwajcarska, ciesząca się w ostatnich latach dużą popularnością. Jest nieco większy od owczarka niemieckiego (około 65 cm w kłębie), masywny, ale nie ociężały, o średnim temperamencie. Czujny, odważny i opiekuńczy dla najbliższych, także przyjazny wobec nieznajomych. Podatny na układanie.

Berneńczyki występują w jednej, trójbarwnej odmianie umaszczenia. Szata o długim włosie nie jest kłopotliwa w pielęgnacji, aczkolwiek w okresie linienia należy psa częściej czesać.

Berneńczyk raczej nie nadaje się do sportów, ale można z nim ćwiczyć obedience (konkurencje posłuszeństwa) lub carting (ciągnięcie wózków). Trzeba mu zapewnić codzienną porcję ruchu. Nie należy jednak powierzać opieki nad nim młodszym dzieciom, gdyż nie będą w stanie utrzymać go na smyczy.

Do hodowli obowiązuje prześwietlenie stawów biodrowych. Nie ma obowiązku pracy. Uwaga: berneńczyk jest rasą krótkowieczną, żyje około 10 lat.

Amerykański staffordshire terier – Grupa 3

W skrócie zwany amstaffem, jest potomkiem średniej wielkości teriera, wyhodowanego w Anglii do walk z bykami, a później do walk psów. Walczące psy zostały zabrane w XIX wieku do Stanów Zjednoczonych przez angielskich emigrantów, którzy utrzymywali się z tych walk. Z czasem wyhodowano psy zrównoważone, rodzinne, a walki psów zostały zabronione.

Amstaff jest psem średniej wielkości (około 46 cm w kłębie), mocno zbudowanym, ale sprężystym i zwinnym. Obdarzony dużym temperamentem, nadaje się do uprawiania psich sportów. Łatwo i chętnie się uczy, jest przyjacielem całej rodziny. Niemniej, potrzebuje konsekwentnego i odpowiedzialnego przewodnika, który będzie go wychowywał od szczenięcia. Niewychowany amstaff może mieć skłonności do agresji wobec innych zwierząt i ludzi.

Sierść amstaffa jest krótka, błyszcząca, gładko przylegająca. Dopuszczalne jest każde umaszczenie, jednolite lub łaciate, z wyjątkiem czarnego podpalanego, czekoladowego i całkowicie białego.

Jamniki – Grupa 4

Ras jamników jest dziewięć. Występują w trzech wielkościach: standardowej (do 9 kg wagi), miniaturowej (z obwodem klatki piersiowej do 35 cm) i króliczej (z obwodem klatki piersiowej do 30 cm). Obecnie FCI przyjęła zmianę, polegającą na ujednoliceniu ustalania wielkości – jamniki standardowe mają również być mierzone, a nie ważone; szczegóły nie zostały jednak jeszcze opublikowane.

Istnieją również trzy odmiany włosa u jamników wszystkich wielkości: krótki, długi i szorstki. Jamniki długowłose powstały w wyniku domieszki krwi spanieli, natomiast szorstkowłose wyhodowano z użyciem dandie dinmont teriera. Udział terierów w tworzeniu jamników szorstkowłosych sprawił, że to właśnie one mają największą pasję łowiecką i często towarzyszą myśliwym. Jamnik jest przede wszystkim norowcem, jednak sprawdza się równie dobrze jako dzikarz i tropowiec, a nawet aporter z wody.

Jamnik jest psem inteligentnym, podatnym na układanie, ale „ma własne zdanie” i wymaga cierpliwości w szkoleniu. Jest też doskonałym psem rodzinnym, lubiącym okupować domowe kanapy. Bywa niepohamowanym żarłokiem, dlatego trzeba przestrzegać reżimu karmienia. Nadwaga może doprowadzić do schorzeń kręgosłupa, do których jamniki mają skłonności. Z tego powodu nie wolno jamnikom chodzić po schodach, zwłaszcza w dół.

Pielęgnacja szaty zależy od jej rodzaju. Najbardziej pracochłonny jest włos szorstki, który należy okresowo trymować – jamnik szorstkowłosy nie linieje. Można się tego nauczyć samemu, choć początkowo lepiej korzystać z usług psiego fryzjera.

Wszystkie rasy jamników są objęte obowiązkiem pracy – do tytułu międzynarodowego championa piękności muszą mieć zaliczoną ocenę pracy łowieckiej.

Chow chow – Grupa 5

Jest to rasa pochodząca z Chin, średniej wielkości – około 50 cm wysokości w kłębie. Wyglądem przypomina lwa, choć usposobienie ma spokojne, „dostojne” i powściągliwe. Jest nieszczekliwy, kocha wszystkich domowników, choć jest psem jednego właściciela. Niestety, nawet jemu niechętnie się poddaje, jeżeli chodzi o szkolenie. Dlatego jest to rasa wymagająca sporej cierpliwości, wytrwałości i konsekwencji. Na komendę reaguje tak, jakby rozważał, czy mu się kalkuluje jej wykonanie. Jednak umiejętne wychowanie daje rezultaty.

Chow chow występuje w odmianie włosa krótkiej lub długiej, o umaszczeniu zawsze jednolitym: czarnym, rudym, błękitnym, cynamonowym, kremowym lub białym. Cechą charakterystyczną rasy jest ciemnojagodowy kolor języka.

Jest to rasa nieobjęta obowiązkiem pracy, typowo domowa i wystawowa. Nie wymaga dużo ruchu, za to konieczne jest częste czesanie ze względu na obfite linienie.

Beagle – Grupa 6

Beagle jest małym (przeciętnie 35 cm w kłębie) psem myśliwskim, typowo gończym – jest wytrwały w biegu, silny, ma bardzo czuły węch. Może pracować także jako posokowiec, płochacz i aporter. Często w domu, w którym nie ma myśliwego, jest jedynie psem rodzinnym. Trzeba wtedy poświęcić mu czas i znaleźć zajęcie, a w mieście wyprowadzać wyłącznie na smyczy – jego skłonność do gonienia innych psów, ptaków, kotów czy… rowerzystów może skutkować wypadkiem.

Beagle nadaje się do uprawiania sportów, zwłaszcza agility i flyball. Można ze sportu uczynić alternatywną formę rozładowania temperamentu tej rasy, choć trzeba pamiętać, że nie da się wyeliminować instynktu myśliwskiego, który jest cechą wrodzoną. Jest to rasa objęta obowiązkiem pracy.

Mimo że bywa dość samowolny i uparty, beagle jest doskonałym psem rodzinnym przy odpowiednim wychowaniu. Jest psem krótkowłosym, nie wymagającym szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych, choć podczas linienia należy usuwać wychodzącą sierść za pomocą gumowej rękawicy. Występuje najczęściej w umaszczeniu trójkolorowym – biało – płowo – czarnym, choć dopuszczalne jest też dwukolorowe oraz czysto białe.

Wyżeł niemiecki – Grupa 7

Rasa typowo myśliwska, objęta obowiązkiem pracy. Niektórzy nazywają tego wyżła „dr Jekyll i Mr Hyde”; w domu doskonały, przyjacielski towarzysz całej rodziny, w polu zmienia się w zawziętego, nieustępliwego psa, całkowicie pochłoniętego tym, co go otacza, wytrwale okładającego teren w poszukiwaniu zwierzyny i wystawieniu jej myśliwemu, a następnie jej aportowaniu (praca przed i po strzale). Obecność zwierzyny sygnalizuje tzw. stójką, która jest cechą wrodzoną wszystkich wyżłów i seterów. Doskonale pływa i chętnie pracuje w wodzie.

Jest psem raczej dużym – powyżej 60 cm w kłębie, o dużym temperamencie. Poza polowaniem jest świetnym kompanem np. do gry w piłkę. Oprócz codziennych spacerów na smyczy trzeba mu zapewnić codzienną porcję ruchu, wyżeł powinien mieć minimum godzinę na wybieganie się. Dlatego lepiej, jeżeli właściciel mieszka blisko łąki, z dala od jeżdżących samochodów.

Wyżeł niemiecki występuje w czterech odmianach włosa: krótkiej, długiej, ostrej i szorstkiej. Nie wymaga trymowania, jedynie korekty sierści między poduszkami łap i drobnej kosmetyki u psów wystawowych. Umaszczenie brązowo-dereszowate, czarno-dereszowate, z łatami lub bez, rzadziej jasnodereszowate (białe w brązowe łaty) lub brązowe z białymi łatami lub bez.

Labrador retriever – Grupa 8

Labrador retriever to pies myśliwski, aportujący (podlegający obowiązkowi pracy), średniej wielkości – około 56 cm w kłębie. Ma przyjacielskie usposobienie, jest psem radosnym, kochającym ludzi, zwłaszcza dzieci. Z tego powodu do stróżowania nie nadaje się, natomiast jest znakomitym towarzyszem całej rodziny. Psy tej rasy często szkolone są do pracy z osobami niewidomymi, do wykrywania narkotyków, a także do ratownictwa wodnego. Potrafią uprzedzić np. epileptyka o zbliżającym się ataku choroby.

Głównym środowiskiem pracy labradora jest woda; ma on zatem włos krótki, twardy, podszyty szczelną warstwą podszerstka, chroniącego skórę. I choć obficie linieje, to jego pielęgnacja nie jest skomplikowana, wystarczy gumowa rękawica i w razie konieczności (np. wytarzania się w nieczystościach) – kąpiel.

Labradory występują w umaszczeniach jednolitych: czarnym, brązowym (czekoladowym) i płowym, przy czym w pojęciu „płowy” mieszczą się odcienie od kremowego do rudego.

Shih tzu – Grupa 9

Ten mały piesek (maksymalnie 27 cm w kłębie) stał się bardzo popularny w ostatnich latach. Ma pogodne, przyjacielskie usposobienie, ale jest dość niezależny. Przy tym inteligentny; jeżeli zauważy, że właściciel mu ulega, szybko „wejdzie na głowę”. Jest pieszczochem, ale nie lubi być głaskamy na siłę – sam przyjdzie na kolana, kiedy nabierze ochoty na karesy. Nadaje się dla rodzin ze starszymi dziećmi. Można go nauczyć posłuszeństwa, niektóre shih tzu świetnie sobie radzą w mini agility.

Jest to rasa nieliniejąca; jedyne linienie w życiu przechodzi, kiedy wymienia włos szczenięcy na dorosły. Staje się to mniej więcej w ósmym miesiącu życia. Uwaga: wbrew obiegowym opiniom żadna rasa (w tym shih tzu) nie ma włosów jak człowiek. Wszystkie mają sierść, a określenie „włos” odnosi się do gatunku tej sierści (szaty).

Pielęgnacja psów wystawowych jest dość skomplikowana, wymaga stosowania specjalnych kosmetyków i codziennego nawijania sierści na papiloty. Niewystawowe można regularnie strzyc.

Umaszczenie shih tzu jest w zasadzie dowolne. U psów o maści łaciatej, które mają uczestniczyć w wystawach, warto zwrócić uwagę, czy mają białą strzałkę na czole i biały koniec ogona – najbardziej pożądane według wzorca.

Wilczarz irlandzki – Grupa 10

Ten olbrzymi chart jest psem bardzo wrażliwym i lojalnym wobec wszystkich domowników, ale na przewodnika wybiera jedną osobę, której się podporządkowuje. Jest przyjazny do ludzi, dlatego nie spełni się w roli stróża. Intruza może odstraszyć jedynie jego imponujący wygląd. Według wzorca, minimalny wzrost w kłębie dla suki to 71 cm, dla psa – 79 cm.

Wilczarz dobrze toleruje inne zwierzęta w domu. Nie atakuje, jeżeli nie zostanie sprowokowany, bez trudu opanowuje komendy posłuszeństwa.

Charty są psami myśliwskimi. Wprawdzie polowania z nimi w wielu krajach (w tym także w Polsce) są zakazane, niemniej instynkt gonienia silnie u nich występuje, również u wilczarza. Trzeba mu zapewnić codzienny ruch i możliwość wybiegania się. Może brać udział w coursingach (wyścigach chartów). Charty nie są objęte obowiązkiem pracy.

Sierść wilczarza jest szorstka i twarda („druciana”). Wymaga okresowego trymowania i wyskubywania martwego włosa, poza tym regularnego szczotkowania. Występuje w różnych umaszczeniach, od czysto białego, poprzez kremowe, piaskowe, szare, pręgowane, czarne i czerwone. Niewielkie białe znaczenia na przedpiersiu, palcach i końcu ogona dopuszczalne, lecz niepożądane.

Wadą wilczarza jest jego dość krótkie życie – psy te na ogół nie dożywają 10 lat. Mają też tendencje do pierwotnego nowotworu kości.

Podsumowanie

Decydując się na psa rasowego, należy nabyć szczenię z dobrej hodowli, działającej pod auspicjami Związku Kynologicznego w Polsce. Rodowody tej organizacji dokumentują pochodzenie do wielu pokoleń wstecz. Rodzice szczenięcia przeszli wszelkie próby, testy hodowlane i otrzymali na wystawach oceny kwalifikujące do hodowli, co daje wysokie prawdopodobieństwo, że ze szczenięcia wyrośnie zdrowy pies. Oprócz tego zrzeszony w ZKwP hodowca zobligowany jest do wykonywania zabiegów odrobaczenia i szczepień pod rygorem niewydania metryk.

Wszystko to powinno odstraszyć przyszłych nabywców od pseudohodowli, które nastawione są jedynie na zysk i sprzedają szczenięta znacznie taniej niż te z ZKwP, kosztem szczepień, odrobaczania i żywienia, stosując hipermarketowe karmy dla psa bardzo niskiej jakości. Jeżeli przyszły właściciel psa nie ma zamiaru jeździć na wystawy ani hodować, może poszukać wśród hodowli z ZKwP takiej, gdzie w miocie jest jakieś wadliwe szczenię; wada może nie kwalifikować szczeniaka do wystaw i dalszej hodowli, ale nie przeszkadzać mu w życiu, np. złamany ogon. Przeważnie hodowca sprzedaje takie szczenię znacznie taniej. Innym rozwiązaniem jest adopcja psa ze schroniska.

Autor: Iwona Czechowska – sędzia kynologiczny i hodowca psów.

Członek Związku Kynologicznego w Polsce i hodowca jamników długowłosych miniaturowych i szorstkowłosych króliczych od 1993 (hodowla Tetris), sędzia kynologiczny jamników od 2001, asystent kynologiczny pracy psów myśliwskich od 1997. Wyhodowane m.in. Zwycięzca Świata, Zwycięzca Europy, wiele championów krajowych – polskich i zagranicznych, oraz międzynarodowych, dyplomy jamników użytkowych wyłącznie I stopnia.